Tuesday, September 15, 2009

Sa panaginip, kahit sandali

Sa panaginip, kahit sandali

Hindi matatapos ang araw sa paglubog sa kanluran.
Pagkat lilitaw ang buwan na pupunit sa karimlan.
Hindi nagpapatulog ang gabing maalinsangan,
Pagkat kinukundisyon ang isip na ika’y mapanaginipan.

Hindi kita kukumustahin,
Dahil ayaw kong marinig ang isasagot mo sa akin.
Huwag mo rin sana kaming kamustahin.
Dahil hindi ko rin alam ang sasabihin.

Sa panaginip, doon kita hihintayin.
Para kahit sandali ika’y makapiling.

Sa ating sandaling pagkikita,
Tulungan mo akong buuin ang ating pamilya.
Walang pag-aalala ang bawat isa,
Masaya dahil ika’y kasama.

Tulungan mo akong pahabain ang oras,
Wag nating hayaang agad na magwakas.
Bigyan mo muna sana ako na lakas,
Para makapagpatuloy pagkagising bukas.

Sa panaginip, doon kita hihintayin.
Para kahit sandali ika’y makapiling.

Hindi ako natatakot sa haplos ng pangungulila,
Dahil haplos ng iyong pagmamahal ang madarama
Sa panaginip, doon kita hihintayin.
Para maipadamang ika’y mahal pa rin.

Monday, September 14, 2009

“Imbitasyon, Bertdey”

“Imbitasyon, Bertdey”
009014009

“Male-late ka na!” ang isinisigaw na oras ng hawak kong cellphone.

“Sandali lang. Tatawag lang ako,” isip ko. Kahit sa kabila ng internal prop ko sa sarili, nagsisimula nang magbutil-butil ang pawis ko sa alalahaning late na naman akong papasok, ang sabay-sabay na lingunan ng mga kaklase kong may iba’t ibang ngiti na hindi ko maintindihan kung nang-aasar, ang pailalim na tingin ng prof ko na susundan ng pagyuko at pagmamarka sa index card.

Matagal ko nang nakwenta kung ilang oras ang gugugulin ng paghahanda ko sa pagpasok: labinlimang minutong lakad mula sa opisina hanggang sa tinutuluyan naming bahay, labinlimang minutong mabilisang nguya, lulon at lagok ng tubig, limang minutong ligo, at habambuhay na paghihintay ng jeep sa kahabaang iyon ng Quezon Avenue. Sumatotal: late pa rin ako sa klase.

Mabilis kong pinindot ang keypad ng cellphone para hanapin ang numero ng taong tatawagan, ni Nanay Fe. Ilang sandali pa’y tumunog sa kabilang linya. Mahabang kiriring lang, tapos may nagsalita, ”The number you have dialed is…” – end call. Redial.

“Hello?”

“Hello po, nay?”

“Hello, sino ‘to?”

“Nay, si Ipe po ito.”

At nagsimula ang mahabang kamustahan na kung babalikan ang nangyaring usapan ay ewan lang kung nasagot nga ba.

“Oo, nasa byahe kasi kami ni tatay mo. Maghahatid ng bata. May pinaalagaan kasi sa’min ‘yung kapit-bahay naming nag-abroad. E, ‘kako, sayang naman. Wala namang trabaho si tatay at hindi naman makapamasada, nakasanla kasi ang motor. Wala naman akong ginagawa kaya kinuha ko ’tong trabaho, para na rin makatulong makaipon ng pantubos.” litanya niya. Halos pareho pa rin ng sinasabi sa tuwing magka-text kami.
”Ito na ba ang bago mong number? Hindi ako nagpalit. Ha? Hindi ’yan, hindi ’yan. Itong 0910 ang simula ng number ko. Ikaw nga ‘tong hindi nagre-reply sa mga text ko, e.” May halong tampo ang tinig.

”Nawala po kasi ’yung dati kong cellphone, nay. Kaya pala hindi sumasagot ’pag tinatawagan ko, mali pala. Kakukuha ko lang po nitong number ninyo. Opo. Haha! Opo, opo.” paliwanag/paglalambing/paghingi ko ng tawad.

”Nay, magtatanong lang po ako kung may nagawa kayong tula, sanaysay o kahit sulat po tungkol kay Ryan? O, kahit po ’yung personal n’yang sulat sa inyo, kung meron. Nangongolekta po kasi kami ng mga naisulat ng mga kaanak ng mga Desap (Desaparecidos) pati na rin ’yung mga naisulat po mismo ng mga kaanak nating nawawala, para po sa ilalabas nating libro. Ay, ganun po ba? Opo. Sana. Pero okey lang po.” Sa wakas ay nasabi ko rin ang aking pakay.

Isa ako sa mga naatasan sa aming grupo na mangolekta ng mga nagawang sulatin o komposisyon at larawan ng mga biktima ng sapilitang pagkawala. At sa paglipas ng mga araw, ng papalapit na deadline, mas lalo kong nararamdaman ang bigat ng naiatang na gawain. Madaling makipag-usap sa mga kaanak na kokontakin para hingian ng mga sulatin. Ang hindi madali, ay ang pakikinig sa mga kwentong nasa isa o tatlong pahina ng papel; nangungumusta, naghahanap, nagmamahal. Parang sulat nga daw mula sa kawalan, banggit ng isa kong kasama.

“Makakapunta ba kayo sa a-bente?” Pang-iimbita ni nanay sa kabilang linya.

”Ay opo. Pupunta po kami d’yan. Nabanggit na nga po sa amin na pinapupunta n’yo nga raw po kami d’yan. Ayos lang po sa amin kung hahandaan n’yo kami ng kalderetang kambing! Haha!” biro ko.

”Ipagkakatay raw kayo ni tatay ng mga manok at pato. Pagpasensyahan n’yo na raw at naibenta na ang kambing.”

”Naku, ayos lang po sa amin kahit anong ipakain n’yo sa amin. Magdadala rin po kami ng kahit anong pwede nating pagsaluhan d’yan. Ano po? Haha!”

”Hindi ko alam kung pwede pa tayo do’n sa kubo. Naaalala mo pa? Oo, doon nga. Sa dati naming bahay. Mainit kasi kung dito tayo sa relocation site. Ha? Oo, siguro magdadalawang buwan na kami dito. Nakakalungkot nga kasi...”

Mahabang katahimikan ang sumunod. May pangangatal ang mga huling salita bago ang mahabang pagkapipi.

’Sana ang anak kong si Ryan ang kausap ko sa kabilang linya,’ litanya ng garalgal na buntung hininga.

’Kailan ka namin muling makakasamang ipagdiwang ang kaarawan mo?” impit ng luhang pinipigil.

’Sana ay matandaan mo pa ang daan pauwi sa atin.’ pagsusumamo ng puso ng inang naghihintay.

May kaunting pagsisisi kung bakit hinayaan kong mamayani ang katahimikan sa pagitan namin. Sana mas siniglahan ko pa ang pakikipag-usap, sana.

”Sige po, nay, sa a-bente. Asahan n’yo po.” paniniguro ko.

Sa kubong iyon kami magpupunta. Para ipagdiwang ang kaarawan ng anak na tatlong taon nang hinihintay ng ina, buhat nang pasukin ng mga armadong lalaki ang kanilang bahay at kaladkarin palabas si Ryan para dalhin sa isang lugar na tanging ang mga estrangherong nakamaskara lamang ang nakakaalam, isang hatinggabi ng Nobyembre, tatlong taon na ang nakalilipas, sa kubong iyon, sa kanilang tahanan.

“Late ka na,” ang sabi ng oras.

“Di bale, sanay na ‘ko.” sa isip ko.

Buti pa ang pagpasok sa eskwelahan, may hangganan ang paghihintay. Masasabi kung huli ka na sa itinakdang oras ng pagpasok. Pero ang paghihintay sa isang kaanak na walang kasiguruhan, ni bakas, kung buhay pa, kailangan bang magkaroon ng hangganan?

Sunday, September 06, 2009

"Na-Carried Away Lang"

009005009

Hindi natural sa akin ang magalit. Hangga't maaari, pinipigil ko ang aking sarili na pumatol o intindihin ang mga elementong makapag-uudyok at makapagpapasiklab nito.

Ayaw kong magalit dahil unang-una, hindi maganda sa pakiramdam. Ayaw ko ng ganitong klaseng pakiramdam. Hindi mapakali. Hindi makatulog. Ikatlo, gaya ng nasabi ko na, hindi natural sa akin ito. Nagiging ibang tao ako. Nagiging masama, literal. Bayolente. At lahat na ata ng mga salitang mapupulot sa kung saang kalaliman ng impyerno ay maririnig mo sa akin. Resulta: nasisira ang relasyon at ugnayan sa mga taong nakapaligid; mas malala sa pagkasira ng pisikal na katawan base na rin sa paliwanag ng siyensya, pangalawa lamang ito.

Pero kung tutuusin, may buti ring nagagawa ang pagkagalit nang minsan. Malaking factor nito ay ang pagiging tao (natin). Buhay tayo, at hindi maaaring hindi natin ito maramdaman, sa iba't ibang lebel man: inis, asar, yamot, galit, poot, suklam at kung anu-ano pang tawag at termino. Bahagi rin ito ng pag-e-exercise natin sa ating emosyon, bilang patunay na buhay tayo at nararamdaman natin ang paligid/lipunang ginagalawan natin.

Iniwan ako ng taong inakala kong magiging katuwang ko. Ng aking mahal? Hindi ko na gustong gamitin ang terminong 'mahal'. Walang kabuluhan ang salitang ito kung hindi nakikita at nararamdaman. Kaya ipinakita ko, ipinadama ko, ginawa ko. Para malaman niyang mahal ko siya. 'Yun nga lang, sabi nga ni James Ingram, "I did my best, but I guess my best wasn't good enough." Iniwan niya pa rin ako; mag-isa, sa isang digmaang sa simula pa'y wala ng layon na ipagwagi.

Kunsabagay, ngayon ko lang naisip, sa simula pa hindi ko na naramdamang handa niya akong ipaglaban. Hindi ko siya masisisi. Ayaw ko nang manisi. Baka sinubok rin niyang mahalin ako, 'yun nga lang nagpakatanga ako. Naniwala.

Kaya galit ako.

Dahil na-i-insecure ako sa mga taong mas malakas sa akin, dahil mahina ako. Galit ako sa mga taong kayang lagyan ng hangganan at limitasyon kung hanggang kailan lang sila pwwedeng magmahal.

Kaya galit ako.

Dahil sa kabila ng pagpapakababa at pagmamakaawa, inakala kong kaya akong iahon ng taong mas malakas sa akin. Kaya sinaktan ko ang aking sarili. Dahil galit ako sa sarili ko at nagsisisi akong baka hindi ko naibigay ang pagmamahal na hinahanap niya. Inakala kong pipigilan niya ako, pero hindi.

Kaya galit ako.

Dahil nagawa ko siyang saktan at nagagalit ako sa sarili ko dahil sinaktan ko siya. Akala ko kasi, sa pamamagitan no'n ay mararamdaman niya ang sakit na nararamdaman ko. Pero hindi. Ako pa rin ang mali.

Hahayaan ko lang munang kumawala ang emosyong kinikimkim. Hahayaan ko munang lunurin ang damdamin hanggang sa ako mismo ang hindi na makahinga at pilit umapuhap ng pagbangon mula sa pagkakalugmok. Hahayaan ko munang kumalat ang sarili. Hanggang sa ako mismo ang bumuo nito, dahil wala na ang taong inasahan kong tutulong sa pagbuo nito.

Kaya Kong Tapusin ang Labahan Ngayong Gabi

009005009

Kaya Kong Tapusin ang Labahan Ngayong Gabi

Kaya kong tapusin ang labahan ngayong gabi
Basahin ang panuto sa likod ng sabong mahal ang pagkabili:
Ihiwalay ang de kolor sa puti, ibabad sandali
Kaunting kusot at damit mo’y puputi
Di pinapansin ang atungal ng washing machine na kanina pa nagtitimpi

Kaya kong tapusin ang labahan ngayong gabi

Mabango daw ang laba ko, lalo na pag ibinabad sa downy
Sa mga gabing tulad nito, magkasama naming pinapalaya ang aming mga sarili
Nag-iiba ang dimensyon sa ilalim ng kumot na kanina lang ay nakatupi
Di miminsang nagiging paraiso ang ilalim ng kumot kapag mga katawan nami’y sa isa’t isa ibinabahagi
Paano ko malilimutan ang mga yakap na humuhigpit unti-unti

Kaya kong tapusin ang labahan ngayong gabi

Para burahin ang nakaraan sa kanyang panyong madumi
Panyong inialay na sa kanyang mga luha’y kumandili
Nang-aasar ang lampungan ng tabla at brush sa pagkuskos ng mantsang humahalinghing
Sa pagpilas ng nakaraang kinukusot, humihikbi
Chlorine, kaunting pahid ng sabon, hanggang sa magsugat ang mga daliri

Kapag gumaralgal ang pag-ingit ng nangangalay na binti
Pahinga nang kaunti sabay lagok sa nakatangang tasa ng kape
Hinahanap ko pa siya sa bawat laylayan at pundya at manggas na nagnisnis ang tahi
Halinhinang puputok isa-isa ang mga bula at minatamis na gabi
Pagka’t hindi ko na siya kasamang magbanlaw sa aking tabi

Hindi na daw kami katulad ng dati
Sabi nya noong magpalaba siya sa laundry man sa kabilang kalye
Mas mabango daw ang variant ng ginagamit doong downy
Sa kanya na lang daw niya palalabhan ang kanyang bra at panty

Hindi ko na siya dapat iniintindi
Ang alimuom ng pekpek shorts nyang ubod nang iksi
Huling samyo sa halimuyak ng kanyang bikini

Dahil sa mga gabing ganito magkasalikop ang aming mga daliri
Habang magkasamang naglalayag sa paraisong minimithi
Dahil ito na ang huling piga sa pusong naglilimi
Mag-isa kong isasampay ang saya at pighati